Politiek commentator Francisco van Jole verkeerde vorige week woensdag tijdens De Nieuws BV Politiek in absolute topvorm. Hoewel Van Jole bepaalde zaken veel scherper stelt dan ik persoonlijk zou doen, vind ik dat zijn bijdragen meer aandacht verdienen. Er moet immers meer tegenwicht geboden worden tegen het oprukkende populisme. Dit populisme wordt gesteund door een groot aantal radicaal-rechtse opiniemakers die vaak als freelancers opereren. Daarnaast drukken populaire media zoals De Telegraaf, ON! en Vandaag Inside een grote stempel op de publieke opinie. Deze media zijn wellicht nog invloedrijker omdat ze geïnstitutionaliseerd zijn (in het bijzonder ON!) of omdat ze al lange tijd onderdeel uitmaken van het medialandschap en daarmee gevestigde namen zijn geworden. De publieke opinie, die gedomineerd wordt door radicaal-rechtse media-actoren, kan alleen in positieve zin beïnvloed worden als democratische activisten een podium krijgen en media-aandacht verwerven. Om die reden behandel ik de uitspraken van Van Jole uitgebreid in dit artikel.

Over de kabinetten-Rutte, en in het bijzonder de VVD, is Van Jole uiterst kritisch. Van Jole wordt steeds ‘bozer’ naarmate hij langer aan Rutte denkt: ‘Ik vind dat hij Nederland echt in een vreselijke puinhoop achterlaat.’ Vervolgens verwijst Van Jole naar de brief uit 2018 die Rutte aan alle Nederlanders schreef, waarin hij Nederland figuurlijk voorstelde als een kwetsbaar vaasje dat we zouden moeten koesteren: ‘Nou, dat vaasje ligt toch wel compleet aan scherven op de grond.’ Ik vind dat ietwat te kort door de bocht. De kabinetten-Rutte zijn hoofdverantwoordelijk voor vreselijke schandalen, zoals het toeslagenschandaal en de situatie in Groningen. Ook vind ik de verschraling van de publieke voorzieningen geen goede zaak; de participatiesamenleving en het neoliberalisme hebben volgens mij het vertrouwen in de overheid geschaad. En de opgebouwde verzorgingsstaat vertoont daardoor enige rafelrandjes: denk aan de mislukte decentralisering van het sociale domein. Maar ik vind dat Rutte als crisismanager zeer goed heeft opgetreden tijdens al die crises waarmee hij geconfronteerd werd, zoals de economische crisis van 2012, de Eurocrisis, de vluchtelingencrisis van 2015, MH17 en de oorlog in Oekraïne.

De kritiek op de huidige VVD-leiding kan ik meer onderschrijven. Over Yesilgöz zegt Van Jole: ‘Yesilgöz wil van geen compromis weten. Ze zegt dat Timmermans erger is dan Wilders om mee samen te werken. Ja, dan ben je volledig van de pot gerukt natuurlijk.’ In één zin vat Van Jole de idiotie van de huidige politieke tijd samen. Reguliere middenpartijen met democratische principes achten het logischer om met een onconstitutionele partij in zee te gaan dan met centrumlinks, dat wellicht afwijkende standpunten heeft over de maatschappelijke en economische rol van de overheid. Hierbij moet ook nog opgemerkt worden hoe moeizaam het is geweest om de PVV in een kabinet te krijgen. Hiervoor moest een rechtsstatelijk akkoord worden gesloten (het zogenaamde basislijnakkoord) en informateur Kim Putters moest, geconsulteerd door experts, een exotische regeringsvorm uitwerken (Hoofdlijnenakkoord). Bovendien was de selectieprocedure van de PVV-bewindspersonen op zijn minst moeizaam te noemen: beoogd minister Markuszower moest zich voortijdig terugtrekken en andere kandidaat-ministers kwamen (terecht) in opspraak vanwege hun zeer controversiële (politieke) achtergrond. Kennelijk vonden NSC en VVD deze obstakels en opzienbarende gebeurtenissen onvoldoende reden om niet te beginnen met een formatieproces met Verenigd Links. Dat is veelzeggend: het morele kompas is compleet verkeerd afgesteld.

Ook over de technocratisering van het PVV-gedachtegoed inzake de omvolkingstheorie zegt Van Jole hele zinnige dingen: ‘Kijk, het is heel simpel, daarom is het één grote hypocriete bende. Want wat die Faber zegt, is dat ze zich zorgen maakt over de demografische ontwikkelingen: van de VVD staat iemand met een Turkse achtergrond, dat vindt zij een zorgelijke ontwikkeling. Daar gaat de VVD mee akkoord!’ Deze uitspraak legt twee zaken bloot. Allereerst dat de VVD blijkbaar instemt met het PVV-gedachtegoed, mits de retoriek van de PVV verhuld is met een dikke bureaucratische laag. Daarnaast legt het ook de ideologische tweespalt enigszins bloot. Waar de VVD personen selecteert en aanstelt op basis van hun individuele kwaliteiten, veroordeelt de PVV mensen in de samenleving op grond van hun achtergrondkenmerken: religie en etniciteit. Twee mensbeelden die lijnrecht tegenover elkaar zouden staan, maar die de ‘liberale’ VVD nu verenigbaar acht ondanks al die reeds genoemde obstakels en uitdagingen.

Het gedachtegoed van de PVV (en van minister Faber) wordt door Van Jole nog eenmaal becommentarieerd: ‘Het gaat om haar ideeën en die zijn niet veranderd, dat blijkt uit die hele hoorzitting. Het is heel simpel, als ik naar een dorp ga in het oosten van het land, dan zie ik allemaal witte mensen. Dat valt mij op, omdat ik in Rotterdam woon. Dat vind ik geen zorgelijke ontwikkeling. Als die mensen naar Rotterdam komen, dan zien ze allemaal mensen van kleur. Dat is geen zorgelijke ontwikkeling. Als ze dat wel vinden, dan hebben we een probleem!’ Op dit punt heeft Van Jole opnieuw (grotendeels) gelijk. Het is inderdaad heel vreemd om mondiale migratiestromen en het bijbehorende leed per definitie te kwalificeren als iets problematisch: ‘zorgelijke demografische ontwikkelingen.’ Het gaat hoofdzakelijk om de mate waarin nieuwe Nederlanders integreren; de kale asielmigratiecijfers zeggen daar in feite niets over. Ik denk alleen dat deze stellingname van Faber en consorten niet per se gedreven is door een racistisch gedachtegoed. Het is denk ik vooral gedreven door egoïsme en xenofobie: de angst dat vluchtelingen bovenmatig profiteren van de verzorgingsstaat en dat dit ten koste gaat van de sociaal-economische situatie van de autochtone Nederlandse bevolking. Het aanboren van deze xenofobe angstbeelden is – zo blijkt uit de verkiezingsuitslag van 22 november – succesvoller gebleken dan de complexe beleidsmatige oplossingen die traditionele middenpartijen aandroegen.

Kortom, politiek commentator Van Jole is een zeer gewichtige stem binnen het huidige politiek-maatschappelijke klimaat. De publieke opinie wordt namelijk gedomineerd door radicaal-rechtse individuen en mediaplatforms. Het is daarom belangrijk dat opiniemakers zoals Van Jole meer aandacht krijgen. Ik vind dat hij vaak ietwat doorschiet, maar hij weet met weinig woorden hele interessante en relevante standpunten in te nemen. Daar komt nog bij dat Van Jole in de talrijke afleveringen van De Nieuws BV Politiek oog heeft voor het verschil tussen de papieren institutionele politieke werkelijkheid (het basislijnakkoord, het Hoofdlijnenakkoord etc.) en de praktische politieke realiteit. Hij vertrouwt PVV-politici niet ondanks dat zij zich met hun handtekening hebben gecommitteerd aan deze overeenkomsten. Van Jole is dus zeer waakzaam, en hij benadrukt vooral wat de PVV-bewindspersonen gezegd en gedaan hebben. En Van Jole komt op basis daarvan tot de conclusie dat het rechtsstatelijke keurslijf waar de PVV in geperst is, voorlopig weinig zegt. Die waakzaamheid van Van Jole waardeer ik ten zeerste. Ik roep dan ook op om zulke opiniemakers een groter podium te geven. In ieder geval zal ik de inbreng van Van Jole van vorige week woensdag hieronder bijvoegen.

Steun het anti-populistische geluid!

Wil je dit opiniërende platform maandelijks steunen met een bescheiden financiële bijdrage? Dat kan via deze link: Columns (stripe.com) Of steun het platform eenmalig met een bedrag naar keuze invullen: https://buy.stripe.com/00g176ce24rc3Cg3cc