Afgelopen dinsdag waren we getuige van de klinkende verkiezingsoverwinning van Donald Trump. De campagne van Harris bleek niet overtuigend genoeg te zijn. Critici beklagen zich over het feit dat Harris toch voornamelijk een anti-Trump-campagne voerde en zich slechts in geringe mate focuste op haar eigen verhaal. Daarnaast zou de economische situatie een belangrijke reden zijn waarom veel Amerikanen hun stem op Trump hebben uitgebracht. Hoewel de Amerikaanse economie vitaal is en de werkloosheid laag, zijn de prijzen – net zoals in Europa – enorm gestegen. Dat deze prijsopdrijving het gevolg is van de toenemende vraag na de COVID-periode en tevens van de Russische inval in Oekraïne, waarna de Russische Federatie fikse kartelafspraken maakte met andere olieproducerende landen in OPEC+-verband, doet er dan niet zoveel toe. Onder de Amerikaanse bevolking leeft het idee dat de president totale controle heeft over de Amerikaanse economie en de wereldhandel. Hierdoor zitten we nu opgescheept met een notoire leugenaar, een crimineel en een overduidelijke autocraat die dus klaarblijkelijk een aantrekkelijker verhaal wist te verkondigen dan Harris. Ik ben geen Amerikanist, en eigenlijk ben ik ook relatief weinig geïnteresseerd in Amerikaanse politiek. Die desinteresse is te verklaren vanuit mijn overtuiging dat Europa eindelijk eens een eigenstandige geopolitieke actor moet worden, gezien het instabiele Amerikaanse politieke landschap, maar ook gezien het feit dat het gewoonweg moreel verwerpelijk is dat wij een ander volk, in casu het Amerikaanse volk, laten opdraaien voor de Europese veiligheidsstructuur. In dit stuk zal ik me dus primair richten op de zorgwekkende gevolgen van Trumps presidentschap voor Nederland als NAVO- en EU-lid. De grootste fractie van Nederland, de PVV, lijkt zich er nog niet bewust van te zijn wat het presidentschap voor Nederland betekent. Maar ‘Henk en Ingrid’ zullen het vroeg of laat wel degelijk merken.

Wilders gaf de Amerikaanse bevolking tijdens verkiezingsdag een welgemeend stemadvies: ‘Als ik een Amerikaan was, dan zou ik vandaag zeker op president Trump hebben gestemd.’ Wilders’ voorkeur voor president Trump werd zoals bekend werkelijkheid. Voor het eerst in lange tijd wist de Republikeinse partij zowaar de popular vote te bemachtigen, iets wat sinds Bush jr. niet meer is voorgekomen. Later lichtte hij in het bijzijn van de Nederlandse pers toe waarom hij het presidentschap van dhr. Trump wel ziet zitten: ‘Het is een politicus die opkomt voor zijn eigen volk, net zoals ik.’ Dit impliceert dat zijn collega-politici niet opkomen voor de nationale belangen, en dat is niet zo. Politieke tegenstanders staan simpelweg voor ander beleid om de nationale belangen te behartigen. In het geval van de politieke tegenstander van Trump, Harris, is het duidelijk dat zij daar vele malen beter in zou slagen. Trump wil het vijandschap met China voortzetten, maar gooit het multinationale gedachtegoed volledig overboord. De bevolking van China is een miljard mensen groter, daarom doen de VS er verstandig aan om intensieve veiligheidsstructuren op te bouwen aan beide zijden van de oceaan. Voor de Noord-Atlantische gemeenschap is er traditioneel gezien de NAVO en in de Pacific heeft de VS allerlei bilaterale veiligheidsovereenkomsten gesloten met bijvoorbeeld Zuid-Korea en Japan. Daarnaast zien we dat de samenwerking tussen Europa en de Pacific wordt versterkt, vaak geïnitieerd door de VS. Maar dat wil Trump allemaal overboord gooien en hij wil de VS losweken van al deze allianties en zelfstandig voortgaan. Wilders’ idee dat Trump opkomt voor zijn eigen mensen met de implicatie dat zijn tegenstanders dat niet doen, is zodoende nergens op gebaseerd. In het vervolg zal ik uitdiepen dat Trump daarenboven zeer negatieve effecten zal hebben voor het lot van Wilders’ eigen achterban, de spreekwoordelijke ‘Henk en Ingrid’.

Het moge duidelijk zijn dat de soft power van de VS tanende zal zijn. Normaliter zijn liberale democratie en mensenrechten een exportproduct van de VS, wat een enorme aantrekkingskracht heeft op de rest van de wereld. Hierdoor was er sinds de val van de Berlijnse Muur een stijging te constateren van liberale democratieën in de wereld. Deze trend is echter al een aantal jaren voorbij: vele liberale democratieën verworden tot illiberale democratieën of zelfs dictaturen. President Trump zal dit proces versnellen, omdat hij in de eerste plaats zelf dat illiberale model van democratie voorstaat, maar ook omdat Trump geen belang hecht aan internationaal recht en de daaruit voortvloeiende (westerse) mensenrechten. Een typisch voorbeeld dat deze bewering ondersteunt, is het simpele feit dat Trump zich in 2018 terugtrok uit de VN-mensenrechtenraad. Dat de VS de eigen opgebouwde westerse liberale wereldorde laat vergruizen, heeft grote consequenties voor Nederland. Nederland voert traditioneel een beleid in het kielzog van die opgebouwde liberale wereldorde. Wij hebben als internationaal georiënteerd land, als handelsland en tevens als gidsland baat bij een wereldorde die gegrond is op het eerbiedigen van het internationale recht. Het presidentschap van Trump heeft derhalve grote consequenties voor het lot van ons land. Het is niet ondenkbaar dat internationale instituties nog minder handelskracht zullen hebben in de wereld, en de verbrokkeling van de huidige wereldorde zal tot een reductie van de wereldhandel leiden. Immers, we gaan naar een nieuwe wereldorde die gedomineerd wordt door staatskapitalisme en nationalistisch protectionisme.

Dat brengt mij dan ook bij de ‘geweldige’ plannen van Trump om een mercantilistische koers te voeren: de invoertarieven voor Europese producten zullen verhoogd worden om de producten van Amerikaanse makelij te bevoordelen. Hiermee wil Trump zoveel mogelijk economische bedrijvigheid in eigen land houden, of industrie terugbrengen.

Een van de meest basale theorieën uit de economische theorie toont aan dat dit stupide is, niet alleen voor de Amerikaanse bevolking maar ook voor ‘onze’ Henk en Ingrid. De negentiende-eeuwse econoom Ricardo toonde namelijk met zijn comparatieve voordeeltheorie aan dat landen zich dienen te specialiseren in goederen die zij (in comparatieve zin) het goedkoopst en efficiëntst weten te produceren; dan vindt er een toename van welvaart plaats. Het voorgestelde protectionisme van Trump staat dus haaks op deze economische theorie. En we hebben in het verleden ook gezien welke effecten het mercantilisme heeft. In de zeventiende eeuw initieerde de Franse minister Colbert onder Lodewijk XIV een beleid zoals Trump voorstond: de eigen productie moest verhoogd worden en de afhankelijkheden ten opzichte van het buitenland moesten worden verkleind. Aanvankelijk had dit positieve effecten op de eigen Franse industrie, maar na verloop van tijd ontbeerde het de Franse industrie aan innovatieve prikkels en raakte het achterop ten opzichte van andere landen, zoals de Nederlandse Republiek maar met name Engeland.

Europa/Nederland zal, nadat de VS hun importtarieven hebben opgeschroefd, ongetwijfeld met gelijke munt terugslaan en de importtarieven eveneens verhogen. Hierdoor zullen het Amerikaanse volk én Henk en Ingrid de klos zijn: beiden moeten meer betalen voor buitenlandse producten en zullen op termijn inferieure producten moeten kopen vanwege het gebrek aan innovatieve stimulansen. Natuurlijk is protectionisme en industriepolitiek niet altijd af te raden; soms is het onwenselijk om strategische afhankelijkheden op te bouwen ten opzichte van je rivalen. In onze tijd is dat bijvoorbeeld China. Echter, de VS en Europa zijn in historisch en politiek-cultureel opzicht sterk met elkaar verbonden; zij zouden één economisch blok kunnen vormen ten opzichte van het assertieve China. In zo’n situatie is eerlijke concurrentie en vrijhandel eerder te prefereren om dat Westerse blok te versterken. Maar Trump heeft andere plannen en gaat voor ‘America first’ en ziet dus niks in samenwerking met Europa.

Die ‘America first’-koers heeft natuurlijk ook zijn weerslag op defensie en de NAVO. Als Trump zich daadwerkelijk terugtrekt uit de NAVO, dan staat Nederland/Europa voor een gigantische opgave als het gaat om de Europese veiligheid. De Verenigde Staten vormen met hun nucleaire wapenarsenaal, hun militaire potentieel en hun uitmuntende informatiepositie (militaire satellieten) de ruggengraat van het Noord-Atlantische verbond. Dat moeten de Europese staten dan dus allemaal gaan compenseren. Nu al besteden we 20 miljard euro aan Defensie; dat kan dan maar zomaar verdubbeld of verdriedubbeld worden als de VS volledig wegvallen. Geld dat niet besteed kan worden aan koopkrachtverbeteringen van Henk en Ingrid, of naar kwaliteitsinjecties in het onderwijs voor de kinderen van Henk en Ingrid. Voorts heeft Trump het grootse plan om een deal te sluiten met Rusland over de Oekraïne-kwestie; binnen 24 uur zal hij vrede af kunnen dwingen tussen beide strijdende partijen. Als de VS hun militaire en financiële steun inderdaad opzeggen aan Oekraïne, dan kan ik best geloven dat dit een staakt-het-vuren tussen Rusland en Oekraïne zal bevorderen. Oekraïne kan haar strijd niet continueren en zal aan de onderhandelingstafel gedwongen worden en delen van haar territorium definitief moeten afstaan. Hiervoor zal Oekraïne uiteraard geen veiligheidsgaranties krijgen van de VS, omdat de VS – zoals reeds vermeld – niet geïnteresseerd zijn in ons continent. Rusland heeft dan vergaande strategische stappen kunnen zetten en heeft zich westwaarts kunnen opschuiven. Rusland is dan vervolgens in staat om te recupereren. Wanneer de Russische Federatie haar wonden heeft gelikt, kan het een poging wagen om West-Oekraïne te veroveren; daarnaast kan het ook de Baltische landen bedreigen als de VS definitief afwezig blijkt te zijn. De isolationistisch-protectionistische opvattingen van de VS hebben, als belangrijkste handelspartner en bondgenoot, dus grote consequenties voor de achterban van Wilders.

Dat Wilders desondanks Trump adoreert, heeft dan ook één reden. Wilders wil dat er in de westerse wereld zoveel mogelijk Orbáneske figuren aan de macht komen, zodat hij als politicus een grotere internationale legitimiteit geniet. Daarnaast neemt de kans ook toe dat hij Nederland kan ‘Orbaniseren’ als er in het buitenland vergelijkbare ontwikkelingen zich voordoen. Het is dus Wilders’ wens om uit een internationaal isolement te blijven. Wilders doet dit in Europa al door veelvuldig aanwezig te zijn bij de bijeenkomsten van de zelfverklaarde patriotten van Europa. Dit bewijst dus opnieuw dat Wilders helemaal geen enkel belang hecht aan het lot van zijn eigen achterban; de PVV-voorman wil dat hij en zijn directe netwerk zichzelf kunnen verrijken met politieke ambten.

Je zou het ook kunnen beschouwen als een positieve ontwikkeling dat Trump door het Amerikaanse volk is gekozen tot president: eindelijk worden de Europese politici aangespoord om soevereiner te worden ten opzichte van de Amerikanen. Maar dat hadden onze politici uit eigen beweging moeten doen, en dat had stapsgewijs moeten plaatsvinden. Nu is er een gerede kans dat er een abrupt einde komt aan tachtig jaar Trans-Atlantische samenwerking. En ik vraag me ook af of dhr. Wilders zo gevoelig is voor de recente Amerikaanse uitslag en hoe zich dat moet vertalen in hechtere Europese samenwerking. Als Trump daadwerkelijk daad bij woord voegt, dan is een Europese defensiegemeenschap (met de Britten) de enige mogelijkheid om Europa veilig te houden en om de Amerikaanse militaire macht te compenseren. Daarnaast zal het nucleaire wapenarsenaal in Europa flink uitgebreid moeten worden met allerlei verschillende soorten nucleaire wapens om zo afdoende afschrikking te kunnen realiseren ten opzichte van andere (vijandige) mogendheden. Je zou bijvoorbeeld eraan kunnen denken dat andere Europese lidstaten geld investeren in de expansie van het Franse kernwapenarsenaal, waarbij de andere lidstaten een soort consulterende bevoegdheid krijgen in urgente situaties. Om onze veiligheid intact te houden, zijn daarnaast grootschalige investeringen broodnodig in onze economie. Onze economische omvang is namelijk allesbepalend voor onze militaire kracht. Draghi heeft daar gelukkig al belangrijke aanbevelingen voor gedaan: er dient voor honderden miljarden geïnvesteerd te worden in R&D. Als je dit soort grote investeringen goed wil organiseren en wil voorkomen dat geld verkwist wordt, dan moet er enige supranationale coördinatie georganiseerd worden; de Europese Commissie is hier een geschikte organisatie voor. De macht van de Europese Commissie zal dus ongetwijfeld toenemen en het gezag van de Europese legers zal iets meer verschuiven naar het supranationale domein. Zal Wilders al deze onontkoombare plannen steunen? Nee, natuurlijk niet, als er meer geredeneerd en georganiseerd wordt op supranationaal niveau, dan is dat voor Wilders per definitie afkeurenswaardig.

Wilders steunt dus niet alleen de verkeerde presidentskandidaat (bekeken vanuit het nationale belang), hij zal ook een hinderlijke actor vormen voor noodzakelijke Europese integratie om ons continent veilig en welvarend te houden. Deze anti-nationalist – want dat is Wilders, hij is enkel in naam een patriot, in daad is hij dat geenszins – moet zo snel mogelijk zijn positie binnen de huidige regering ontnomen worden. De VVD moet dus de stekker uit dit kabinet trekken. Met de PVV is de kans groot dat Europa/Nederland overgeleverd wordt aan de grillen van de autocratische as (China, Rusland en Iran). Dat baart mij grote zorgen en daar kunnen VVD’ers toch ook niet de ogen voor sluiten?!

Steun het anti-populistische geluid!

Wil je dit opiniërende platform maandelijks steunen met een bescheiden financiële bijdrage? Dat kan via deze link: Columns (stripe.com) Of steun het platform eenmalig met een bedrag naar keuze invullen: https://buy.stripe.com/00g176ce24rc3Cg3cc