Eerlijk is eerlijk, hoe men ook moge denken over de huidige president van de Verenigde Staten, geldt dat Donald Trump zonder meer een punt heeft wanneer hij stelt dat de Europese lidstaten hun verplichtingen richting de NAVO te lang hebben verwaarloosd, vooral sinds de val van de Muur. Want hoewel Rusland niet direct een bondgenoot werd, was het eerst voorzichtig en later meer en meer een diplomatieke en economische samenwerkingspartner. Voor sommigen werd de instandhouding van de NAVO en uitgaven aan het nationale militaire apparaat daardoor een minder prangende noodzaak. Europa was lange tijd ingedut, met als warme comfortdeken dat Amerika er altijd voor hen zou zijn.

Dat Amerika niet langer bereid is om onvoorwaardelijk ad infinitum de lasten van de tekortkomingen van Europese landen op te vangen – zij het uiteraard dat Trump dat doet met alle finesse en consideratie van een hondsdolle olifant in een porseleinwinkel – is dan ook niet eens zo onverdedigbaar. Daarbij moeten wel een paar opmerkingen worden geplaatst. In de eerste plaats geldt dat de Amerikaanse steun aan de NAVO uiteraard niet geheel altruïstisch is, want het liep en loopt Amerika bij de gedachte dat de Sovjet-Unie of het, al dan niet door andere landen gesteunde, Rusland Europa zou veroveren, even hard dun door de broek als Europa zelf. Amerika mag Europa’s comfortdeken zijn, maar omgekeerd geldt dat ook. Immers, de NAVO is opgericht met het enige doel om ‘the Russians out, the Americans in, and the Germans down’ te houden, en het strategisch belang van de bescherming van Europa voor de Verenigde Staten valt niet te onderschatten. Amerika heeft een vrij en sterk, zij het ook weer niet al te zeer onafhankelijk, Europa nodig.

Voorts geldt dat het simpelweg de realiteit is dat Amerika zonder de steun van Europa ook niet lang het machtigste land ter wereld zou blijven, want ook zij kan het niet alleen opnemen tegen Rusland en China. En laten we vooral ook niet vergeten dat Amerika met volle teugen geniet van haar, mede aan de NAVO en anderszins aan Europa te danken, geopolitieke macht en invloed op het wereldtoneel, die zij meer dan eens heeft gebruikt en misbruikt om haar eigen doelen te bereiken. Zo is het zeer de vraag of het nodig, laat staan gerechtvaardigd, was dat Amerika onder meer Korea, Grenada, Vietnam, Koeweit en Afghanistan binnenviel, daarbij al dan niet gesteund door Europese bondgenoten, waaronder overigens ook Oekraïne.

Het is volkomen terecht dat de Verenigde Staten eisen dat de NAVO-lidstaten zich in ieder geval houden aan de in 2014 bepaalde budgettaire doelen. Niet te ontkennen valt ook dat de Verenigde Staten in absolute cijfers het meeste bijdragen aan de NAVO. Natuurlijk is de positie van secretaris-generaal van de NAVO niet te benijden tijdens het regime van een president zoals Trump. Echter, bij iedere eis van Trump, de een nog absurder dan de ander, buigt Rutte de knie en bevestigt hem daarmee in zijn machtshonger en misvattingen. Roept Trump dat ‘zijn’ Verenigde Staten geen steun zullen bieden aan NAVO-bondgenoten die niet voldoen aan hun verdragsrechtelijke bijdrage? Rutte ziet geen reden om te wijzen op het feit dat de bijdrage geen vereiste is voor bescherming onder art. 5 van het NAVO-verdrag en de verdragsrechtelijke verplichtingen van de Verenigde Staten.

Sluit Trump de EU en Europese lidstaten uit van onderhandelingen met Rusland over Oekraïne en ook Oekraïne zelf? Rutte roept dat de Europese landen ook eerst meer moeten doen om hun plaats aan die tafel te verdienen. Zet Trump zijn vizier op de bodemschatten van Groenland en ziet hij er geen been in om niet alleen mede-NAVO-, maar ook EU-lidstaat Denemarken militaire middelen in het vooruitzicht te stellen als dit Groenland niet aan de Verenigde Staten afstaat? Rutte vindt het niet nodig om zich daarover uit te spreken omdat “Groenland belangrijk is voor de verdediging van het Noordpoolgebied.”

Zal Trump – zonder enige garantie op naleving van afspraken en ondanks zijn kritiek dat Obama en Biden niets deden tegen de verovering van de Krim – wel even dicteren dat Oekraïne niet moet zeuren over het afstaan van nog eens 20% van haar grondgebied aan Rusland omdat hij ook zijn zin heeft gezet op de bodemschatten van Oekraïne? Geen probleem voor Rutte, die vindt dat Zelensky, na letterlijk gechanteerd te zijn, maar terug moet gaan om zich een wurgcontract door de strot te laten rammen dat Oekraïne schatplichtig maakt aan Amerika omdat “we respect moeten hebben voor wat Trump tot nu toe heeft gedaan.” Wat Trump dan precies heeft gedaan voor Oekraïne is overigens niet duidelijk. Want de steun aan Oekraïne is nagenoeg uitsluitend geleverd door Biden, terwijl Trump al voordat hij beëdigd was voornamelijk Russische propaganda heeft nagebauwd en Zelensky heeft gedemoniseerd onder het doen van pogingen om die steun te blokkeren en vertragen. Duidelijk is vooral dat Trump lak heeft aan alles en iedereen behalve aan het door hem gepercipieerde belang van Amerika en bovenal altijd en primair zijn eigen belang.

Misschien moet Rutte zich dus eens afvragen of het wel wenselijk is bondgenoot te blijven met iemand die kennelijk geen bondgenoot wil zijn, of tenminste een beetje tegendruk geven in plaats van het alleen maar gemakkelijker te maken voor Trump. Want de andere NAVO-landen staan niet volledig met lege handen, en tegenover de steun van de Verenigde Staten aan de NAVO, Europa en Oekraïne staat dat de Amerikaanse wapenindustrie ook astronomische bedragen verdient aan hun leveranties aan het militaire apparaat van NAVO-landen, en die zouden het wel eens niet leuk kunnen vinden als de verhouding tussen NAVO en Amerika verslechtert en hun omzetten dalen. Ook geldt dat Europese landen volgens defensie-experts niet dienen te blijven hangen in de gedachte dat ze niets kunnen zonder de VS. Europa zou zich kunnen en moeten richten op haalbare korte termijndoelen, zoals de bewaking van een mogelijk bestand. Alsdan is ook denkbaar dat de Verenigde Staten dat steunen, maar zal Rusland hoe dan ook wel twee keer nadenken alvorens weer over de schreef te gaan, want als Rusland al ernstige moeite heeft met de verovering van Oekraïne, is het zeker geen partij voor een verenigd Europa, ook als dat niet op steun van Amerika kan rekenen.

Dus misschien moeten Europese leiders serieus beginnen aan de opzet van een NAVO zonder Amerika of een herleving van een West-Europese Unie 2.0, zonder eis van unanieme besluitvorming en met de bevoegdheid tot uitstoting van lidstaten bij wijze van sanctie, zodat Orbán of anderen de nodige stappen niet in hun eentje kunnen frustreren. Zo kunnen de Britten zonder gezichtsverlies weer worden opgenomen in Europees verband als eerste stap naar een Europese hereniging. De macht van Trump ligt in de gedeeltelijk juiste aanname dat Europa niet zonder hem kan, maar dat hoeft niet zo te blijven. Juist een politieke overlever als Rutte zou niet bang moeten zijn om tegendruk te geven. Gelukkig voor Rutte nemen Starmer en Macron, samen met Zelensky, de zaak inmiddels uit handen van Trump. Dan hoeft hij zijn verantwoordelijkheid niet te nemen en kan hij secretaris-generaal van de NAVO blijven spelen zonder te stoppen met het fungeren als buikspreekpop van Trump.