Boze burgers moeten gehoord worden. Zeker als ze uit de Hollandse klei opgetrokken zijn. De ‘snelle’ opkomst van gelijke rechten en de geglobaliseerde wereld hebben hun belevingswereld dusdanig aangetast, dat er niets rest dan hun onvrede te uiten en op extreemrechtse politici te stemmen. 

Gevoelens liggen in de pyramide boven fysieke sensaties en emoties en onder het denken en gedrag. Waarden zijn overtuigingen die doordrenkt zijn van gevoel. Het denken, doen en gevoel vormt de basis voor motivatie. Maar wat vormt die overtuigingen? 

Conservatieve waarden zouden in het gedrang zijn. Het racisme is slechts een uiting van hun verlangen naar veiligheid. Een gevoel dat de wereld die je kent verandert, wat ongemak geeft. Dus geloof je zonder meer dat je kinderen door goede seksuele voorlichting thuiskomen als queer of trans. Dat Zwarte Piet de essentie van het kinderfeest is. En dat mannen van kleur gevaarlijk zijn voor je vrouw en dochters, al is dat lariekoek. Die hebben het meest te vrezen van bekenden. 

Er was een tijd dat je dat gesprek misschien nog kon voeren. Helaas zijn al deze gevoelens gekaapt door rechtspopulistische leiders, die het sentiment via hun social media kanalen dagelijks aanjagen. Jij staat in je recht. Het is jouw land. Dat je met gemak een fan van een andere voetbalclub de hersens in wil slaan, zet je graag terzijde als je zij aan zij gaat strijden voor je eigen natiestaat. 

Maar wie of wat beïnvloedt die associaties? Welke betekenis hebben conservatieve waarden als conformisme, traditie en veiligheid? En hoe komen die tot stand? Daar komt de fundamentele aap uit de mouw: gehoorzaamheid en respect voor orde, gevestigde gebruiken en gewoonten. Een veilige en stabiele omgeving worden bepaald door de meest belanghebbende: het patriarchaat. Dat heeft zich duizend jaar diep geworteld in de politiek, het werk en het geloof en is zich met hand en tand aan het verdedigen tegen verlies van macht.

De negatieve koppeling naar de mensen van kleur of andere identiteit of geaardheid is namelijk geen natuurwet. Je kunt hoogstens beredeneren dat je wat je niet kent, niet vreet. Alleen blijken we met liefde het eten van andere culturen te omarmen en eten we al lang geen AVG’tje meer. De betekenis van die waarden wordt gevormd in de verhalen die mensen vertellen. Dat is wat de overtuiging voedt. En wie bepaalt dat verhaal?

Asielzoekers waren doodsbang door deze uitbarstingen van geweld. Lokale politici moeten beschermd worden. Over hun gevoelens lees je bijster weinig terug. Ondertussen wordt de witte woede verder aanwakkert. Van der Plas gooit gewoon nog wat olie op het vuur. 

De prijs wordt altijd betaald door de meest kwetsbaren. Dat we dat niet doorzien, is het grootste falen van onze tijd. Dat we de lulkoek zijn gaan geloven dat conservatisme nu eenmaal samenhangt met discriminatie, xenofobie, seksisme en homofobie is godsgeklaagd. Het is het product van 25 jaar zorgvuldige construeerde verhalen op basis van nauwelijks verdekte haat.

Beeld: J M Fisher on Unsplash