Vorige week las ik het interview in EW Magazine met NSC-fractieleider Pieter Omtzigt: ‘Een idiote treinrit.’ Er viel mij een aantal zaken op die ik niet onbesproken wil laten. Ik kan mij niet aan de indruk onttrekken dat Pieter Omtzigt alles en iedereen de schuld geeft, en zelf treft hem geen blaam. Maar de voorstelling van de ‘heilige Sint-Pieter’ is onterecht. Hij heeft de PVV genormaliseerd, het is hem niet gelukt om de macht van de PVV te minimaliseren, en de beloftes over een nieuw politiek tijdperk zijn ook nergens te bespeuren.

Timmermans de nieuwe Wilders, aldus Omtzigt

De oppositie heeft tijdens de begindagen van het kabinet-Schoof het tweesporenbeleid gehanteerd: enerzijds aankaarten en markeren dat Nederland de meest radicale regering uit de parlementaire geschiedenis heeft, anderzijds inhoudelijke kritiek leveren op de voorgenomen plannen van het kabinet-Schoof. Omtzigt bekritiseert dat eerste punt hevig in zijn interview. De linkse oppositieleider Frans Timmermans wordt door Omtzigt afgeschilderd als de nieuwe Wilders, die voor de valse start van kabinet-Schoof heeft gezorgd. Timmermans maakte namelijk te gemakkelijk gebruik van de motie van wantrouwen, net zoals Wilders dat in het recente politieke verleden deed.

Ik vind deze vergelijking onzinnig. Geert Wilders diende vaak moties van wantrouwen in voor het minste geringste, hij had een abonnement op de motie van wantrouwen. De meest controversiële was de motie van wantrouwen tegen Kajsa Ollongren (2017), deze werd eveneens tijdens de eerste dagen van een kabinet ingediend: kabinet Rutte III. Deze motie diende Wilders in, omdat Ollongren in het bezit is van twee paspoorten (de Zweedse en Nederlandse). Er is dus een wezenlijk verschil tussen de motie van wantrouwen tegen Ollongren en die van Timmermans tegen PVV-bewindspersonen Klever en Faber. Timmermans diende dit middel in op basis van de extremistische uitspraken die zij in hun lange carrière hebben gedaan, terwijl Wilders een motie indiende vanwege de achtergrond van de politica in kwestie, namelijk een vrouw met Zweedse wortels, niet vanwege haar daden en uitspraken of competenties.

Hoewel de Kamer moet oppassen dat het parlementaire instrumentarium niet aan een inflatoir proces onderhevig raakt, door lukraak moties van wantrouwen in te dienen, is de motie van wantrouwen door Verenigd Links begrijpelijk. Gezien de extremistische uitspraken van beide ministers kan met gemak worden gesteld dat zij de meest radicale politici ooit zijn in onze parlementaire geschiedenis. De wanhopige poging van de linkse oppositie om zulke radicale politici van de politiek-bestuurlijke knoppen af te houden, kan dan ook niet worden vergeleken met de talrijke onbeduidende moties van wantrouwen die de PVV heeft ingediend. Het is bijna krankzinnig dat Omtzigt de oppositie primair verantwoordelijk houdt voor die ‘valse start’ van kabinet-Schoof. Iedereen zag dat de PVV de hoofdveroorzaker was van de chaos tijdens het debat over de Regeringsverklaring. In plaats van dat de PVV de nieuwe rol als bestuurspartij serieus nam, viel de PVV terug op haar traditionele werkwijze: provoceren en ridiculiseren. Zo lachte de PVV-fractie Frans Timmermans uit toen hij het belang van de Keti Koti-herdenking benadrukte. Wilders reageerde op kritische vragen van Rob Jetten over racistische uitlatingen met kinderachtige opmerkingen over het zetelaantal van D66. Kamerlid Markuszower schreeuwde ‘mond houden’ door de plenaire zaal, waarmee hij liet zien dat hij geen enkel respect had voor zijn collega’s en de orde verstoorde. Wilders negeerde bovendien kritiek van Pieter Omtzigt op de ondemocratische partijstructuur van de PVV en beweerde dat het optreden van premier Schoof ‘slappe hap’ zou zijn, omdat hij PVV-ministers niet feller verdedigde. En dan heb ik nog niet eens gehad over de kinderachtige tweet van minister Agema (PVV) tijdens de Regeringsverklaring omtrent de hoofddoek-discussie. Omtzigt kan dus onmogelijk stellen dat de oppositie voor de valse start verantwoordelijk is.

Omtzigt: de oppositie heeft het gedaan

De valse start zou verder aan de oppositie te verwijten zijn, omdat ‘links’ geen inhoudelijke, constructieve oppositie heeft gevoerd. Terwijl Omtzigt maanden bezig was met het voltooien van het ‘meesterwerk’ dat het ‘Hoofdlijnenakkoord’ heet, zou de oppositie niets hebben uitgevoerd. De oppositie had de handen ineen moeten slaan en met inhoudelijke tegenvoorstellen moeten komen, aldus Omtzigt: ‘Na maanden onderhandelen presenteerden wij een Hoofdlijnenakkoord. Dan verwacht je dat de oppositie aan het werk gaat en op vijf pagina’s plannen presenteert. Acht weken gingen voorbij. Ik sloeg elke ochtend de krant open in de hoop dat ik tegenvoorstellen van links zou aantreffen. Niets!’ Ik deel de mening dat Verenigd Links zich wel wat actiever had kunnen opstellen tijdens de formatieonderhandelingen. Maar het idee dat de oppositie haar werk niet heeft gedaan, na de totstandkoming van het reactionaire kabinet, dat vind ik onjuist. De oppositie heeft tijdens de Regeringsverklaring, maar ook daarvoor tijdens het debat over het eindverslag van de informateur, voortdurend inhoudelijke kritiek geleverd op de plannen van de vier rechtse coalitiepartijen. Ik zal enkele voorbeelden geven, maar in feite verwijs ik gewoon naar de handelingen van beide parlementaire debatten waarin u het met eigen ogen kunt lezen.

Dassen: innovatie en schoolmaaltijden

Allereerst is de oppositie zeer kritisch op de voorgenomen bezuinigingen op wetenschap en innovatie. Dassen bevraagt Schoof waarom zijn kabinet 1.200 nieuwe banen voor wetenschappers op de tocht zet en voor 8 miljard euro bezuinigt op innovatie en onderwijs. Dit terwijl de geo-economische competitie tussen China en de VS steeds heviger wordt, waardoor Nederland/Europa flink zou moeten investeren om onze gekoesterde welvaart te beschermen. Verder heeft Dassen kritiek op de subsidiëring van de brandstof voor boeren: rode diesel (140 miljoen euro). Dassen ziet liever dat dit exacte bedrag wordt geïnvesteerd om honderdduizenden kinderen een gezonde lunch te bieden. Hieromtrent heeft Dassen overigens een motie ingediend met de bijbehorende financiële dekking.

Timmermans, Jetten en Bontenbal: schrappen transitiefonds landbouw

Naast het schrappen van de cruciale gelden voor innovatie en onderwijs, hebben de nieuwe oppositiepartijen kritiek geuit op het schrappen van het transitiefonds voor de agrarische sector. Het transitiefonds had een budget van liefst 25 miljard euro en was bedoeld om boeren de overgang te laten maken naar duurzame landbouwpraktijken, het ondersteunen van boeren die vrijwillig willen stoppen en duurzaam landbouwbeheer. Het schrappen van dit fonds betekent dat er 15 miljard euro wordt weggehaald die hiervoor bestemd was. Dit geld wordt nu teruggevoerd naar de algemene middelen. Dit is dus een gemiste kans voor de landbouwsector om effectief toekomstbestendig te worden.

Bontenbal: vissers belangrijker dan energietransitie

In het Hoofdlijnenakkoord staat dat het kabinet de klimaatdoelstellingen wil halen door in te zetten op windenergie op zee. Echter, het akkoord legt vast dat de plannen voor windenergie op zee niet ten koste mogen gaan van het werkgebied van de vissers: ‘Windmolens komen zoveel mogelijk op zee, in plaats van op land, waarbij eerst gekeken wordt naar ruimte voor de visserij. Hier wordt een zorgvuldige balans gezocht.’ Bontenbal (CDA) merkte op dat er dan waarschijnlijk nadeligere maatregelen getroffen moeten worden om de doelstelling van 55% CO2-reductie in 2030 (ten opzichte van 1990) te halen als het volledige potentieel van windenergie op zee niet wordt gerealiseerd. Dit kan leiden tot de-industrialisatie of een opschaling van energieproductie uit biomassa. Daarnaast kunnen strikte normeringen aan de vraagzijde nodig zijn. Dit zijn maatregelen die dit rechtse kabinet waarschijnlijk liever zou vermijden.

Stof tot nadenken voor Omtzigt

Dit is allemaal stof tot nadenken voor Omtzigt en zijn coalitiepartners en in sommige gevallen heeft de oppositie al inhoudelijke tegenvoorstellen ingediend (zie motie-Dassen). De alternatieve beleidskeuzes die door de oppositie zijn gepresenteerd, zijn financieel onderbouwd in de verkiezingsprogramma’s van deze partijen. In tegenstelling tot NSC hebben deze partijen namelijk wél hun verkiezingsprogramma’s laten doorrekenen door het CPB. Maar Omtzigt wil het allemaal zoals hij het wil: ‘een kantje van vijf pagina’s met concrete tegenvoorstellen.’ Als het afwijkt van zijn verwachtingspatroon, dan is het allemaal maar niks. Verder mis ik enige zelfreflectie. NSC en de andere drie coalitiepartners hebben ongeveer 200 dagen gedaan om een Hoofdlijnenakkoord op te stellen van nog geen dertig pagina’s. De productiviteit van NSC liet dus zeker te wensen over. Daarnaast biedt het akkoord alleen richting aan het nieuwe kabinet-Schoof, dat de gehele zomer nodig heeft om het Hoofdlijnenakkoord uit te werken tot een volwaardig Regeerakkoord. Hoe zou Omtzigt reageren als de oppositie een uitgewerkt tegenvoorstel zou hebben gepresenteerd, terwijl er nog geen uitgewerkt Regeerakkoord is? Dat kun je wel raden: ‘De oppositie werkt nu al een tegenvoorstel uit, terwijl de regering nog bezig is om de plannen uit te werken, waarom wachten zij niet geduldig het Regeerprogram af?’

Valse balans-benadering: Pieter deed alles goed

De antwoorden van Omtzigt in het interview zijn doorspekt met wat ik een valse balans-benadering noem (bothsidism): het idee dat beide kanten van het politieke spectrum evenveel schuld hebben. Waar ‘links’ of de ‘oppositie’ een destructieve, weinig productieve manier van oppositievoeren hanteert, wordt de eigen coalitiepartner, in casu de PVV, te persoonlijk in debatten en wordt de coalitie op sommige punten onredelijk bekritiseerd door Wilders via het medium X. De partij van de PVV zou in het vervolg verder gedemocratiseerd moeten worden om een volwassen partij te worden. Er wordt dus een verkeerde voorstelling van zaken gepresenteerd, alsof de oppositie evenveel ‘fout’ doet als de PVV. Uit het eerste deel van dit artikel blijkt dat deze voorstelling van zaken onjuist is.

In tegenstelling tot uiterst rechts en links, valt Omtzigt niets te verwijten. Om deze voorstelling hard te maken, probeert Omtzigt enige afstand te bewaren tot de PVV door niet te spreken van een ‘coalitie’. In plaats daarvan worden wollige termen gebruikt, zoals ‘samenwerkingsverband van vier partijen’ en ‘vier leiders die over hun schaduw heen moesten springen’. Omtzigt kan op deze manier nog rustig slapen: er is geen reguliere coalitie, maar een ‘samenwerkingsverband’. Naast het feit dat Omtzigt zo dapper is geweest om ‘over zijn eigen schaduw heen te stappen’ en dit geweldige kabinet te realiseren, zou Omtzigt de doordachte plannen en ideeën hebben om de problemen in ons land op te lossen omtrent de volkshuisvesting, het pensioenstelsel en ga zo maar verder. Daarnaast portretteert Omtzigt zich als de visionair des vaderlands. Terwijl iedereen verbaasd was dat Omtzigt tijdens de formatieonderhandelingen wegliep over de staatsfinanciën, had hij het met terugwerkende kracht bij het rechte eind over de voorspelde begrotingstekorten: ‘Toen keek iedereen meewarig, maar het is intussen wel het geval.’ Daarnaast gaat Omtzigts NSC allerlei prachtige toekomstplannen formuleren over een toekomstbestendige variant van het Rijnlandse model: de sociale markteconomie. Omtzigt denkt dat NSC als ‘middenpartij’ de potentie heeft om een ware volkspartij te worden. Omtzigt weet het dus allemaal beter dan de rest, hij heeft ook geweldig, dapper werk verricht en NSC is goed op weg een duurzame volkspartij te worden.

De ‘sacrale’ Omtzigt valt veel te verwijten

Echter, die voorstelling van de heilige Sint-Pieter is nergens op gebaseerd. NSC werd opgericht om in Nederland een omwenteling te forceren met betrekking tot de bestuurscultuur. Goed bestuur zou bij NSC de hoogste prioriteit moeten hebben, na de groteske bestuurlijke fouten onder de kabinetten Rutte. NSC heeft maanden gedaan om een Hoofdlijnenakkoord op te stellen met de onconstitutionele PVV. Je kunt gerust stellen dat al die beloftes van ‘goed bestuur’ nergens op gebaseerd zijn. NSC maakt het mogelijk dat het beleid van de kabinetten Rutte in wezen wordt gecontinueerd, maar het moet worden opgemerkt dat dit een gemankeerde versie is van het ‘Rutte-beleid’. Zo wordt er lukraak met geld gestrooid voor burgers (halveren eigen risico bijvoorbeeld), wordt er geld ingehouden voor innovatie en onderwijs en zijn particuliere belangen van boeren en vissers belangrijker dan het nationale belang, zoals de nationale energievoorziening. Om die cadeaus aan het volk te bekostigen, zijn er allerlei fictieve bezuinigingen ingepland: de vermindering van EU-afdrachten (1,5 miljard), het ontslaan van 22% van de ambtenaren (2,5 miljard), en de inperking van asielmigratie (1 miljard), waardoor het nieuwe kabinet (waarschijnlijk) impopulaire bezuinigingen moet initiëren. Het is dus gewoon kabinet Rutte V met populistische rafelrandjes; van alle idealen van NSC blijft voorlopig niet veel over.

Die populistische rafelrandjes komen doordat NSC schoorvoetend toestaat dat de radicale PVV betrokken is bij dit kabinet. Ook dat valt NSC te verwijten: de normalisering van de PVV. Omtzigt kiest allerlei eufemistische termen om aan de buitenwereld te laten zien dat er tussen de vier coalitiepartners enorme verschillen zijn, en dus dat NSC veel moeite heeft met deze samenwerking. Maar deze constructie was helemaal geen noodzaak; er waren andere samenwerkingsconstructies met andere partijen denkbaar, bijvoorbeeld met Verenigd Links. Bovendien heeft NSC er zeer weinig aan gedaan om de greep van de PVV op dit kabinet te minimaliseren. Onder de noemer ‘extraparlementair’ zou de macht van de PVV ingedamd moeten worden, volgens NSC. Echter, van die extraparlementaire constructie is vrijwel niets overgebleven. De PVV heeft gewoon in grote getalen bewindspersonen kunnen leveren aan de regering, en het enige extraparlementaire aan dit kabinet is dat Wilders nu op X vol op het orgel kan tegen zijn eigen kabinet. Dus ook op dit punt heeft NSC gefaald. Omtzigt kan nu wel kritiek leveren op de PVV over de harde taal in debatten, de controversiële achtergrond van sommige PVV-bewindspersonen en het lage democratische gehalte van de PVV, maar dat is mosterd na de maaltijd. Deze zaken zouden voor Omtzigt en NSC juist aanleiding moeten zijn om een cordon sanitaire op te werpen richting de PVV, maar dat is niet gebeurd. Nu zitten we met radicale figuren in de regering, die gezien hun carrièreachtergrond weinig indruk op mij maken. De PVV wordt dus met politieke macht beloond door Omtzigt. Waarom zou Wilders dan Omtzigts kritiek ter harte nemen over bijvoorbeeld de interne organisatiestructuur? Omtzigt beloont hem toch met kabinetsposten? Omtzigt geeft dus een volstrekt ongeloofwaardig signaal af naar Wilders en de PVV.

Dan iets over Omtzigts kritiek op het koningshuis. Omtzigt vindt dat het koningshuis zich moet beperken tot zijn ceremoniële taken. Los van de kritiek op deze stellingname, zoals door Wim Voermans, begrijp ik werkelijk niet waarom Omtzigt zijn kostbare tijd tijdens het reces besteedt aan dit soort irrelevante thema’s. Dit zijn van die beleidsonderwerpen die je een keer kunt behandelen als Nederland in rustig vaarwater verkeert op politiek-bestuurlijk terrein. Omtzigt weet wat de grote beleidsmatige uitdagingen van ons land zijn, waarom dan toch dit soort nietszeggende zaken op de agenda zetten? Ik vind dat echt onbegrijpelijk.

NSC een volkspartij? Eerder het begin van het einde!

Ik hoop dat Omtzigt in het vervolg wat kritischer is naar zichzelf en zijn NSC. Er is echt werkelijk niets om enthousiast over te zijn. Omtzigt heeft ervoor gezorgd dat het cordon sanitaire voor de PVV is opgeheven, wij zijn daardoor het radicaal-rechtse lachertje van Europa. Omtzigt kan dat allemaal prachtig verbloemen met zijn bureaucratische taalgebruik, maar feit is dat hij ervoor heeft gezorgd dat de meest radicale regering in de Nederlandse geschiedenis op het bordes heeft gestaan. Omtzigt zegt dat zijn NSC een potentiële volkspartij is, gezien de afgelopen peilingen en de teleurstellende Europese Parlementsverkiezingen geloof ik daar niks van. Het is zeker niet onwaarschijnlijk dat we over een aantal jaar niets meer horen van NSC.

Steun het anti-populistische geluid!

Wil je dit opiniërende platform maandelijks steunen met een bescheiden financiële bijdrage? Dat kan via deze link: Columns (stripe.com) Of steun het platform eenmalig met een bedrag naar keuze invullen: https://buy.stripe.com/00g176ce24rc3Cg3cc